Тоге музеялда пуруцги рукьги

Тоге музеялда пуруцги рукьги

ХIалтIуларев кваналаро- гьединаб аби кутакалда уяб букIана дир лъимерлъудагицин. Гьанже хIалтIуларев чанги лоти кваназавулев вуго хIукуматалъ. ХIалхьиялда буго гIемераб халкъ, жавабчилъи гьечIо улкаялда, намусалда цебе. Щибаб моцIие камичIого гIарац бачIунел гьереси документал гьариялда кутакалда хадурги гъун руго гIадатиял росдал гIадамалцин. Нужеца цеве чIезаве: лъималазе, чIужуялъе, жиндиего пенсия гьабизе кредит босулев саламатав чи, хурзалги руго гьесул рекьичIел, инсуца гIезабураб ахги буго херлъун, ирсалъе щвараб кулиги буго чIунтун. Лъимал-цIализе кIухIалал, щибго захIматалде ругьунлъичIел; чIужу- цебе бугеб бахчиниб чурпаялъе гIурччинлъи бекьуларей. Кинаб мисал, щиб бичIчIи щвелеб гьел эбел-инсудаса лъималазе, щиб пайда бугеб росдае, районалъе? Квеш абуни сурукълъи, тамахго бицани кьерукълъи букIуна гьединазда сверухъ.

Гьайбатаб тIабигIаталъул, магIишаталъе санагIатаб ракьалъул нилъее гьеб кьерукълъиялъул хабар халат гьабунги щай. Пайда кьолелъул, мисалалъе мустахIикъалъул бицен ккана нижер районалъул росдал магIишаталъул бутIаялъул нухмалъулев ГьитIино МахIачевасулгун.

  -ГьитIино, гъутабазда  ругел магIишатазул, гьезул масъалабазул ва цебетIеялъул нилъеца гIезегIан бицуна, араб хасалихъе гьенибе гьабураб сапаралда бугеб ахIвал-хIалги бихьана. Кин бугеб магIарухъ нилъер гIолохъабаз магIишат гIуцIун? Бугищ загьираб цебетIей мугIрул ракьалда гIуцIарал магIишатазул? 

- ЦебетIеялъул бициналде гьелъие квал-квал гьабулеб рехсела.  МагIарухъ гIемерги лъикIал ахалги гIолел руго, гIи-боцIцIиги хьихьулеб буго. Амма, гьелъул хайир бичизе, цIикIкIун халкъалъухъе щвезабизе ресал рукIинчIо. Гьеб кIудияб масъала буго магIишат гIуцIаразе. Рахьдал нигIматал хIадурулеб (перерабатывающий) бакI хIажат букIана нилъер гьаниб. «Аромат» КФХялъул нухмалъулей ПатIина ГIалиевалъ гьединаб цех гьабун рагIалде бахъунеб буго ХIебда. «Аромат»гун рекъон хIалтIани, лъикIаб хайир кьезе буго гIачиял хьихьулел магIишатазе.

Гьолокь буго «Адаб» абулеб СПК гIуцIун. Гьанал ва пихъил нигIматал  (консервал), лимонад гьабулел миниагрегатал лъураб цех  буго гьелъул бетIергьан МаламухIамад ХIажиевас хIалтIизабулеб. Гьеле гьединал бакIаз квербакъизе буго магIарухъ гIуцIарал магIишатазул (СПК, КФХ, ЛПХ) яшав цебетIеялъе, жидерго рукъалъе гуребги районалъего хайир кьоледахъ хIалтIизариялъе. Чанги лъикIаб магIишат буго магIарухъ гIуцIцIун. Нилъер гIадамаз хьихьулеб ва сонидаса сониде цIикIкIунеб буго гIи-цIани, боцIцIи, чуял, рукъалъул хIанчIи, наял. Хъизаналго лъугьун гьабулеб чанги магIишат буго ракIги берги боххулеб хIалалда.

- ЦIикIкIарасеб бутIа ракьазул буго нилъер росабалъ тIалабго гьечIого рехун тун.  Рекьарухъабазе квербакъи щвеялда хьул бугищ?

-ЛъикI гьечIо хурзал хIалтIизариялъул иш. Амма, улкаялъ ролъ кьечIони чердак нахъе бахъун тIохалги рекьизе руго халкъалъ. Гьенибги чанго масъала буго: ругьун гьарулел гьечIо росабалъ рекьаризе оцал, чуял. ГIемерисел кулал, хурзал руго жанибе трактор бачине нух гьечIел. Гьаниб мисалалъе рехсела дица ГIасаб, ТIидиб росабалъ, Къелеб участкаялда бегавулзабаз гьеб рахъалъ гьабураб лъикIаб хIалтIи. ГIемериселго жидерго кулабахъе машинаялъе нухал гьарун руго гьез. ТIидисезул кулаби руго росабалъ гIадин лъикIал рукъзалги ран цIилъулел. Руго цоги гьединалго росаби. Росдал гIадамазе бокьани, бегавулзабаз кумек гьабичIого толаро кулабахъе токги бачине, шагьра-нухалги рахъине. Ракьал хIалтIизариялъул рахъалъ къелдериде вахъарав чи гьечIо. Гьениб гурони бекьулеб гьечIо тIорщалил культураби: гьохъ, ролъ. Хуриб пуруцги буго гьениб, тIамулеб лалги буго. ЦIоросаролъ бекьиялъул рахъ квеш гьечIо ХIотода.

-ГьитIино, чанги гIатIидал, жанибе комбайн бачине бегьулелги хурзал руго чIорого.

-Гьеле гьединал бакIал рекьизе бокьаразе кумек букIине буго районалда гIуцIулеб цIияб СПОКалдаса (сельскохозяйственный потребительский кооператив). Гьеб идараялъул букIине буго чIахIиял хурзал рекьиялъе хIажатаб техника. МагIишат гьабизе бокьиялда яги бокьунгутIиялда бараб иш буго гьеб. КIвахI тун хIалтIулев чиясе квербакъизе гъира бала росдал бегавуласулги, нижерги, районалъул нухмалъулезулги.

Сон анагIан нилъер улкаялдаго кIвар кьолеб буго росдал магIишат цIигьабиялде. Гьединго нилъер районалъул нухмалъулезги букIаралда тIадеги жеги цIикIкIун тIадчIей гьабизе буго гьеб рахъалда. МагIишат гьабизе бокьарав чиясе ресал гIемерал руго. Гьел ресал ратун лъикIаб яшав гIуцIарал гIадамал гIезегIанго руго нилъер районалда. ЦIарал рехсон, гьоболлъухъ щун гьезул бицина хадусел номеразда.